System Identyfikacji Przestrzennej
Platforma zakupowa
Kontakt z Urzędem
 

Historia

POCZATKI I ROZWÓJ OSADNICTWA DO KOŃCA XVIw.

Miejscowości w gminie Łęczyca leżą na obszarze, który został dość wcześnie zaludniony, a ich bogata historia ściśle łączy się z przeszłością Łęczycy - miasta o długiej i bogatej przeszłości.
Okolice Łęczycy, położone nad górną i środkową Bzurą, były miejscem rozwoju społeczności ludzkich począwszy od środkowego paleolitu. Z tego okresu pochodzą najstarsze ślady osadnictwa ludzkiego z okolic Łęczycy. Z podłęczyckich stanowisk kultury łużyckiej najlepiej rozpoznane są cmentarzyska z grobami ciałopalnymi jamowymi i popielnicowymi. W skład wyposażenia grobowego wchodziły np. naczynia gliniane. Takie zostały odnalezione na cmentarzysku w Błoniu, które było użytkowane od około połowy III do początku, a być może nawet połowy, V okresu epoki brązu, czyli w ciągu 250 - 300 lat. Znaleziska te świadczą o związkach z miejscowym podłożem kulturowym oraz o istnieniu kontaktów z terenami zachodnimi. W Łęce odkryto obiekt pełniący prawdopodobnie funkcje mieszkalne. Ślady bytności człowieka, na obszarze nas interesującym, to przedmioty obcego pochodzenia, np. monety rzymskie. W Topoli Królewskiej ślady te sięgają II wieku n.e. – z tego stulecia pochodzi znaleziony srebrny denar rzymski. Znane jest podobne znalezisko z Wilczkowic. Znaleziska tego typu są nie tylko śladem chwilowej bytności człowieka w pewnym miejscu, lecz mogą świadczyć o większym zaludnieniu oraz lepszym zagospodarowaniu kraju.
U Słowian szczególnie częste było zakładanie grodów w miejscach mających naturalne zabezpieczenie w postaci trudnych do przebycia mokradeł, mniejszych lub większych rzek. Względy obronne decydowały również o wykorzystywaniu piaszczystych wyniesień usytuowanych w zlewiskach rzek. Przykładem takiego właśnie położenia jest grodzisko w Krzepocinku leżące nad rzeczką Zian. Jest to grodzisko jednoczłonowe, kształtu zapewne kolistego, z pojedynczym wałem. Na podstawie ceramiki i żelaznego toporka, znalezionych w czasie badań sondażowych, czas trwania grodu można ogólnie określić na XI – XIII wiek. Niestety, znaczne zniszczenia grodziska spowodowały, że prace archeologiczne nie dały spodziewanych rezultatów.
W bagnistej dolinie Bzury i na sąsiednich terasach znajdował się w dawnych czasach zespół osadniczy złożony z osiedli, które określano zbiorczym mianem Łęczyca. Początki warownego grodu sięgają VI wieku. Wiadomo, że był on ośrodkiem władzy plemienia zwanego Łęczycanami. W procesie formowania państwa Polan tereny obecnej Ziemi Łęczyckiej zostały im podporządkowane. Do wspomnianego zespołu osadniczego należała wieś Ostrów, którą przypuszczalnie należy identyfikować z tzw. Kępą Łęczyca – Dzierzbiętów położoną wśród łąk na zachód od grodu łęczyckiego. Wyspowe położenie tej osady, dokuczliwe zwłaszcza w czasie wiosennych roztopów spowodowało, że nie rozwinęła się ona w poważniejszy ośrodek. Po raz pierwszy wieś Ostrów pojawia się w dokumentach w 1145 r., a ostatnia wiadomość pochodzi z 1362 r.
We wczesnośredniowiecznym państwie polskim Łęczyca pełniła rolę jednej ze stolic kraju składającego się z siedmiu prowincji. Stała się niezmiernie ważnym ośrodkiem politycznym i religijnym. W okresie rozbicia dzielnicowego Łęczyca była niekoronowaną stolicą podzielonego kraju. W tym czasie miasto kilkakrotnie zmieniało władców. Byli nimi m.in. Bolesław Kędzierzawy, Leszek Biały, Konrad Mazowiecki, Kazimierz Konradowic, Wacław II, Władysław Łokietek.
Dla nas, współcześnie żyjących ludzi, wiele miejscowości rozpoczęło swój historyczny żywot w roku, z którego pochodzi pierwsza wzmianka źródłowa. Ma ona duże znaczenie w badaniach historyczno-osadniczych, ponieważ pozwala stwierdzić, że dana osada istniała na pewno w czasie określonym podaną datą. Dla miejscowości w obecnej gminie Łęczyca są to daty: 1235 r. dla Błonia, 1243 r. dla Siedlca, 1267 r. dla Topoli Królewskiej, 1299 r. dla wsi Leszcze i Wichrowa, 1302 r. dla Lubienia i Wilczkowic, 1357 r. dla: Chrząstówka, Dobrogost, Gawron, Jankowa, Krzepocina, Łęki, Prusinowic i Zdun, 1362 r. dla Leźnicy Małej, 1370 r. dla Prądzewa, 1385 r. dla Kozub i Wąkczewa, 1386 r. dla Bronna, wsi Mniszki, wsi Pruszki i Topoli Katowej, 1388 r. dla Siemszyc, 1389 r. dla Dzierzbiętowa, 1395 r. dla Krzepocinka, 1399 r. dla Zawady, 1423 r. dla wsi Pilichy, 1429 r. dla Garbalina.
W sytuacji, gdy w dokumencie nie ma mowy o powstaniu osiedla, lecz o jego dziejach w pewnym okresie czasowym, z pewnością można cofnąć jego metrykę. Stanisław Zajączkowski wyróżnił cztery kategorie danych, przy pomocy których można to zrobić. Zalicza się do nich dane ustalone na podstawie źródeł historycznych (pisanych), następnie dane ustalone na podstawie źródeł archeologicznych i toponomastycznych, a wreszcie dane uzyskane w wyniku wnioskowania wstecznego. W nich punktem wyjściowym są różnego rodzaju szczegóły dotyczące osady, jak jej położenie geograficzne, kształt, areał, stosunki kościelno–organizacyjne, administracyjno-polityczne, gospodarcze, własnościowe i inne. Analiza powyższych danych pozwala cofnąć metrykę historyczną np. Topoli Królewskiej do drugiej połowy XI wieku.

Metryka historyczna i przynależność własnościowa osad w gminie Łęczyca

Błonie
Wieś została wymieniona w dokumencie z 1235 r., w którym jest mowa o przekazaniu jej przez Gumberta, archidiakona krakowskiego, klasztorowi cystersów w Wąchocku. Następnie należała do władców, którzy kilka łanów ziemi nadali szlachcie. Wieś była lokowana na prawie niemieckim. W 1373 r. arcybiskup gnieźnieński utworzył parafię w Błoniu, fundując drewniany (modrzewiowy) kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych, który przetrwał 600 lat. Wieś Błonie należy zaliczyć do dużych wsi, gdyż w XVI w. liczyła 60 łanów i posiadała folwark.
Borów
Pierwsze wzmianki źródłowe pochodzą z 1419 r. Wieś wyodrębniła się z Bronna, z tego względu początkowo występowała także pod nazwą Bronno Małe. W średniowieczu była w posiadaniu kilku rodzin szlachty zagrodowej.
Bronno
Osada rozpoczęła swój historyczny żywot w 1386 r. Była podzielona na kilka działów, z których największy dostał się w posiadanie rodziny Szczawińskich h. Prawdzic. Pozostałe były własnością szlachty zagrodowej.
Chrząstówek
Wieś w 1357 r. należała do dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, następnie znajdowała się w posiadaniu kapituły łęczyckiej. W 1374 r. była lokowana na prawie niemieckim (średzkim). W XV w. istniał już we wsi folwark.
Dobrogosty
Wieś w 1357 r. należała do dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. W 1385 r. została przeniesiona na prawo średzkie. W początkach XVI była niewielką osadą, gdyż liczyła 17 łanów, w zdecydowanej większości niezagospodarowanych.
Dzierzbiętów
Osada rozpoczęła swój historyczny żywot w 1389 r. Należała do dóbr królewskich. W XVI wieku znajdował się we wsi folwark i młyn, pomimo że wieś liczyła zaledwie 4,5 łana kmiecego.
Gawrony
Wiadomo, iż w 1357 r. wieś wchodziła w skład dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Jednak już u schyłku XIV w. znalazła się w posiadaniu rodziny szlacheckiej h. Rola, piszącej się z tej miejscowości. Podziały rodzinne i transakcje majątkowe sprawiły, że w XVI w. wyodrębniły się dwie osady: Gawrony Podgórne i Gawrony Podleśne (dziś zapewne Gawronki).
Janków
Wieś w 1357 r. należała do dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, następnie znajdowała się w posiadaniu kapituły łęczyckiej. Już w początkach XV w. istniał we wsi folwark. Janków należy zaliczyć do małych wsi, gdyż w połowie XVI w. liczyła 11 łanów kmiecych.
Kozuby
Osada pojawiła się w źródłach w 1385 r. Już na przełomie XIV i XV wieku posiadała wielu właścicieli wywodzących się z drobnej szlachty, co spowodowało podział najpierw na dwie, a następnie na trzy samodzielne osiedla.
Krzepocin
Wieś w 1357 r. należała do dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Była lokowana przed 1388 r. na prawie niemieckim (średzkim). W XVI w. składała się z 19 łanów kmiecych, z których część nie była zasiedlona, 2 łany należały do sołtysa i 2 łany były folwarczne.
Krzepocinek
Wieś stanowiła uposażenie kościoła parafialnego w Zgierzu, co potwierdza po raz pierwszy wzmianka z 1395 r. Była lokowana na prawie niemieckim. W XVI w. osada liczyła 7 łanów kmiecych.
Leszcze
W 1299 r. Władysław Łokietek dokonał zamiany wsi Wichrów na Leszcze. Wieś wchodziła w skład uposażenia kościoła św. Krzyża. W XVI w., podobnie zresztą jak w następnym stuleciu, ta nieduża wioska stanowiła własność szlachecką. W XVI wieku w Leszczach istniał jedynie folwark, który podlegał prawu miejskiemu miasta Łęczycy. Znajdował się w rękach dwóch rodzin szlacheckich.
Leźnica Mała
Osada po raz pierwszy wzmiankowana w dokumencie z 1362 r., na mocy którego pewne pola w tej wsi przekazał arcybiskup gnieźnieński w posiadanie szlacheckie. W XV i XVI w. została podzielona na kilka działów szlacheckich. Kościół parafialny istniał w tej wsi przed 1399 r.
Lubień
Osada rozpoczęła swój historyczny żywot w 1302 r. Z dokumentu wówczas wydanego wynika, że Władysław Łokietek odebrał (a więc kilka lat wcześniej) tę wieś arcybiskupowi gnieźnieńskiemu, przenosząc ją na prawo niemieckie. W drugiej poł. XVI w. Lubień liczył 14,5 łana kmiecego.
Łęka
Osada została po raz pierwszy wymieniona w 1357 r. wśród dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Była lokowana na prawie niemieckim. W XVI w. posiadała 16 łanów kmiecych osiadłych, kilka pustych oraz 4 łany sołtysie.
Prądzew
Pierwsza wiadomość dotycząca tej miejscowości pochodzi z 1370 r. W średniowieczu była wsią szlachecką , w XV i XVI w. została podzielona na kilka działów majątkowych. Należała do parafii Topola Królewska.
Prusinowice
W 1357 r. osada została wymieniona wśród dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. W 1404 r. przeszła w ręce szlachty h. Pobóg.
Pruszki
Osada w zapiskach źródłowych pojawiła się w 1386 r. Już na przełomie XIV i XV w. Pruszki znajdowały się w posiadaniu wielu rodzin szlacheckich. W drugiej poł. XVI w. w wyniku podziałów majątkowych wyodrębniła się z Pruszek wieś Piekacie (Pruszki – Pikacie).
Siedlec
Osada rozpoczęła swój historyczny żywot w 1243 r. Wiadomo, że rycerz Henryk nadał ją dominikanom płockim, od których we wspomnianym roku kupił ją biskup włocławski. W 1340 r. wieś była lokowana na prawie niemieckim (chełmińskim). W 1350 r. biskup włocławski wzniósł tutaj drewniany kościół, tworząc oddzielną parafię p.w. św. Marcina. Erygował ją arcybiskup gnieźnieński Jarosław Bogoria ze Skotnik. W związku z tym plebanowi łęczyckiemu przyznano dziesięcinę z łanów kmiecych za uszczuploną parafię, a plebanowi siedleckiemu – dziesięcinę z miejscowego folwarku. W XVI w. drogą zamiany dóbr Siedlec przeszedł w ręce szlacheckie.
Siemszyce
Miejscowość znana w źródłach pisanych od 1388 r. W XV i XVI w. znajdowała się w posiadaniu zamożnych rodzin szlacheckich, m.in. Jastrzębców z Borysławic i Rytwian.
Topola Katowa
Z całą pewnością do tej wsi odnoszą się zapiski, począwszy od 1386 r., w której wymienieni zostali miejscowi dziedzice noszący przydomek Kat (np. Mikołaj Kat, Wisław Kat). Podziały własnościowe spowodowały, że w XV i XVI w. osada podzielona była na Topolę Nadolną i Topolę Nagórną.
Topola Królewska
Pierwsza wzmianka o Topoli w źródłach pochodzi z 1267 r. Pierwotnie Topola należała do władcy, który ofiarował ją opactwu N.M.P. Prawdopodobnie nie cała wieś była przedmiotem nadania. Wspomniana część zapewne przeszła w ręce arcybiskupa gnieźnieńskiego i stanowiła uposażenie kolegiaty łęczyckiej, zaś drugą część, która z biegiem czasu rozrosła się znacznie, zachował władca dla siebie. Wieś już w XIII w. była lokowana na prawie niemieckim. Z kolejnego dokumentu z 1297 r. można się dowiedzieć, iż Władysław Łokietek dał Pielgrzymowi, mieszczaninowi łęczyckiemu, pięć wolnych łanów w swojej wsi Topoli. W tej darowiźnie dopatrywać się można wyodrębnienia nowego punktu osadniczego, mianowicie późniejszej Topoli Szlacheckiej. Przed 1399 r. istniał w Topoli kościół parafialny. W średniowiecznej Topoli były dwie karczmy oraz młyn wodny na rzece Bzurze. Wieś w XVI w. posiadała 30 łanów.
Wąkczew
Osada pojawiła się w źródłach w 1385 r. Do schyłku XVI w. podzielona była na kilka działów własnościowych, położonych w Wąkczewie Wielkim i Wąkczewie Małym.
Wichrów
W 1299 r. osada drogą zamiany dóbr przeszła z rąk książęcych w posiadanie kościoła św. Krzyża. Następnie stała się uposażeniem kościoła parafialnego św. Andrzeja w Łęczycy. Wieś była lokowana na prawie niemieckim. Wichrów w XVI w. miał 6 łanów, oprócz łanu sołtysiego i folwarku.
Wilczkowice
Osada rozpoczęła swój historyczny żywot w 1302 r. Z dokumentu wówczas wydanego wynika, że Władysław Łokietek odebrał (a więc kilka lat wcześniej) tę wieś arcybiskupowi gnieźnieńskiemu, przenosząc ją na prawo niemieckie. Wilczkowice były dużą wsią: w drugiej poł. XVI w. posiadała 29 łanów oraz folwark.
Zawada
Osada po raz pierwszy została odnotowana w źródłach w 1399 r. Jej właścicielami w XV w. była rodzina szlachecka h. Dołęga, pisząca się z Zawady, a w XVI w. - Nagórscy.
Zduny
W tej wsi w 1357 r. posiadał 4 źrebia (miara powierzchni ziemi) arcybiskup gnieźnieński, które w 1362 r. odstąpił miejscowym dziedzicom z rodu Dołęgów. Osada znajdowała się w posiadaniu średnio zamożnej szlachty do schyłku XVI w.
 
Ziemia Łęczycka w średniowieczu była nękana przez najazdy:

  • Tatarów, w 1241 r. W relacji Długosza tak zostało wspomniane to wydarzenie: „W poniedziałek zaś wielkanocny wróciło do Krakowa drugie wojsko Tatarów skierowane z postojów pod Sandomierzem w stronę Łęczycy i Kujaw, po spustoszeniu ogniem i mieczem owych okolic i miejscowości, przez które przechodziło, i wymordowaniu zarówno dorosłych, jak i dzieci.”;
  • Litwinów w 1294 r.;
  • Krzyżaków w 1331 r.;
  • Bartosza Wezenborga w 1384 r., który w czasie wojny domowej w okresie bezkrólewia po śmierci Ludwika Węgierskiego opowiedział się po stronie księcia Siemowita IV.
W średniowieczu wsie obecnej gminy Łęczyca należały do różnych parafii. Wsie: Dzierzbiętów, Leszcze, Lubień, Topola Katowa, Wichrów, Wilczkowice wchodziły w skład parafii łęczyckiej. W początkach XVI wieku do parafii tumskiej włączono parafię topolską, w której rezydował wikary i nauczyciel. W 1599 r. parafia topolska została reaktywowana w starych granicach. Należały do niej wówczas następujące miejscowości: Chrząstówek, Dobrogosty, Gawronki, Gawrony, Karłów, Kozuby, Kuchary, Prądzew, Rybitwy, Topola królewska i Topola Szlachecka. Pozostałe niewymienione wsie wchodziły w skład parafii: Błonie, Leźnica Mała i Siedlec, które w źródłach są wzmiankowane w XIV wieku.
Spośród władców polskich z dynastii Jagiellonów, którzy często przebywali w grodzie łęczyckim, warto wymienić Władysława Jagiełłę czy Kazimierza Jagiellończyka.
 
OD POCZĄTKU XVII DO SCHYŁKU XVIIIw.

Szczególne położenie Łęczyckiego sprawiło, że zwłaszcza w XVII i XVIII w. nie ominął je apokaliptyczny cykl wojna – głód – zaraza. Wtedy nastąpiło załamanie gospodarki. W okresie dwustu lat, jakie dzielą schyłek XVI i schyłek XVIII w., ludność województwa łęczyckiego zmniejszyła się z ok. 99 tys. do ok. 85 tys. (ubytek rzędu 14 %). Liczba wsi zmniejszyła się z 881 do 853 (ubytek rzędu 3 %). Ludności na omawianym terenie dawały się we znaki rekwizycje i rabunki wojskowe. Nieopłacany nieraz przez kilka lat żołnierz musiał żyć z rekwizycji, a często i z grabieży. Szczególnie dobra królewskie, zobowiązane do tzw. stacji żołnierskich, najbardziej narażone były na różnego rodzaju nadużycia ze strony wojska.
Przez Ziemię Łęczycką w 1607 r. przechodziły wojska rokoszowe Zebrzydowskiego.
W Łęczyckiem podczas I wojny polsko – szwedzkiej w latach 1626 – 1629 ciągnące na północ wojska polskie i sprzymierzonej Austrii, niezdyscyplinowane i często nieopłacane, wymuszały nieodpłatne zakwaterowanie i wyżywienie. Lustracja z 1632 r. zawiera wzmiankę, że wojska zajmujące leże w dobrach starostwa łęczyckiego i panująca tam morowa zaraza (dżuma) spowodowały, iż większość ziemi kmiecej i folwarcznej leżała odłogiem. W Błoniu liczącym 46 łanów zaledwie 11 ½ było uprawianych.
Czarną kartą w dziejach naszego regionu zapisał się okres „potopu” szwedzkiego. Jesienią 1655 r. Łęczycę zajęły wojska szwedzkie, zaś Polacy skierowali przeciwko nim działania partyzanckie. W odwet Szwedzi zniszczyli miasto i okoliczne wsie. Aż do wiosny 1656 r. Łęczyckie było nękane licznymi kontrybucjami nakładanymi przez wojska szwedzkie i polskie oddziały, które przeszły na stronę wroga. Szwedzi wysyłali patrole, rekwirowali zwierzęta gospodarcze i drób, a także płody rolne, podpalali domostwa. W kwietniu 1656 r. przez te tereny przeszła armia Karola X Gustawa. Władca szwedzki obozował wówczas ze swoim wojskiem na polach wokół Błonia.
Szwedzi brali krwawy odwet na sojusznikach partyzantów. Trochę później regularne wojska polskie rozpoczęły działalność na omawianym terenie, czego efektem było wyzwolenie miasta i ruina okolicznych wsi. W 1657 r. przez Łęczyckie przechodziło wojsko austriackie „niedziel dwie pod miastem odpoczywające”, zaś w 1659 r. stacjonowała „na zimowanie” polska chorągiew.
Druga połowa XVII wieku upłynęła pod znakiem klęsk związanych z rokoszem Lubomirskiego. Miasto i okolice stały się widownią kilkakrotnych potyczek wojsk królewskich z rokoszanami.
W początkach XVIII w. nowa zawierucha wojenna opanowała te ziemie. Otóż w 1702 r. doszło do pierwszych działań zbrojnych, w wyniku których Jerzy Aleksander Lubomirski opuścił Łęczyckie wobec zbliżających się większych sił szwedzkich. Dało to Szwedom możliwość ponownych rabunków okolicy. Lata wojny północnej w Łęczyckiem to okres ciągłych przemarszów oddziałów szwedzkich, saskich, rosyjskich czy też polskich zwolenników jednej lub drugiej strony. Nic dziwnego, że odnotowano w księgach grodzkich skargi mieszkańców Łęczyckiego, np. w Topoli kilka skarg poddanych o bicie, rabunki i niszczenie domostw w latach 1704 – 1706, 1710 i 1716. Obraz wsi przedstawiał się następująco: „ … jest cała zrujnowana, pole do niey należące odłogami leżą, pożytku żadnego nie czynią …”.
Warto zauważyć, że zniszczenia wskutek wojen nie były jedynymi przyczynami upadku gospodarczego wielu wsi w Łęczyckiem. Również groźne okazywały się różnego rodzaju epidemie nawiedzające te okolice, których największe natężenie przypadało w latach wojen. Także warunki terenowe stwarzały podłoże do rozwoju szeregu groźnych chorób, takich jak: gorączka błotna, zimnica, czerwonka, schorzenia durowe, wąglik itp. „Morowe powietrze” odnotowano w 1659 r., w 1709 r., w 1711 r., 1714 r. oraz w latach siedemdziesiątych XVIII w.
Fundatorem nowego kościoła w Topoli Królewskiej był ks. Wojciech Kamiński, kantor i oficjał łęczycki. W roku 1711 rozebrano poprzedni kościół i rozpoczęto budowę nowego, z drzewa dębowego. Dzięki odnalezieniu aktu konsekracji w czasie prac remontowych kościoła wiemy, że poświęcenie nowej świątyni odbyło się 28 maja 1724 r. Dokonał go Franciszek Kraszkowski, biskup – sufragan gnieźnieński. Kościół ma wezwanie św. Bartłomieja, ale dzięki wspomnianemu dokumentowi okazało się, iż ma jeszcze jedno wezwanie: św. Jana Nepomucena. Kościół jest zbudowany w konstrukcji zrębowej, oszalowany, jednonawowy, orientowany. W 1811 r. nawa została przedłużona o jedno przęsło – murowane – od strony zachodniej. Prezbiterium jest węższe, wielobocznie zamknięte. Przy nim od strony płd. umieszczono kaplicę, a od płn. – zakrystię. Dach dwuspadowy posiada cebulaste wieżyczki. Nad nawą znajduje się sygnaturka. Kościół miał kiedyś sześć ołtarzy. Największy z nich, ołtarz główny, pochodzi z ok. 1700 r. z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem z początku XVII w. i późniejszym –barokowym – Ukrzyżowania. Za sprawą pierwszego z tych obrazów Topola stała się sławna w XVII i XVIII w. Cuda z nim związane zapisywane były od roku 1672, a w 1673 r. uznane i zatwierdzone. W świątyni na uwagę zasługują m.in.: dwa boczne ołtarze rokokowe, ołtarz barokowy z ok. 1700 r., kamienna gotycka chrzcielnica z XV w., srebrna puszka pozłacana z 1605 r., rokokowe rzeźby, krzyż procesyjny z XVII w., dwa rokokowe konfesjonały, obrazy z XVII i XVIII w.: Matka Boska Różańcowa ze św. Bartłomiejem, św. Rodzina, Chrzest w Jordanie, Chrystus w Więzach, św. Antoni, św. Barbara. W kościele topolskim znajdował się do lat dziewięćdziesiątych XX w. bogaty zabytkowy księgozbiór, który tworzyły dwa rękopisy z XVIII w. i dziewięćdziesiąt pięć druków. Niegdyś odpustów w parafii św. Bartłomieja było siedemnaście, ale ich ilość z biegiem czasu uległa zmniejszeniu. Kościół topolski uważano za kościół Maryjny, ludzie nazywali go nawet Małą Częstochową. Był trzecim (po Łęczycy i Łagiewnikach) centrum życia religijnego w województwie łęczyckim i miejscem pielgrzymkowym o lokalnym znaczeniu.



W 1758 r. w miejscowości Siedlec zbudowano na miejscu pierwszego kościoła nowy, także drewniany, na planie krzyża. Wzniesiono go staraniem miejscowego proboszcza ks. Stanisława Ciechowskiego z fundacji dzierżawców wsi (od biskupów włocławskich) małżonków Władysława i Donicelli Kamińskich.
W okresie konfederacji barskiej Łęczycę i okolicę niszczyły przechodzące wojska zarówno rosyjskie jak i konfederackie.
W 1784 r. został wybudowany kościół parafialny w Leźnicy Małej przez księdza Andrzeja Miniszewskiego, dziedzica wsi. Jest orientowany, drewniany, konstrukcji zrębowej, jednonawowy z dwuspadowym dachem. W 1869 r. dobudowano od strony północnej murowaną kaplicę. W świątyni na uwagę zasługują m. in.: ołtarz główny z XVII w. i boczny z XVIII w., rzeźby św. Aleksego, św. Pawła, św. Piotra i św. Wojciecha pochodzące z Tumu, średniowieczna kropielnica z Tumu, relikwiarze hermowe z poł. XVII w., dwa ornaty z XVIII w., dzwon z 1820 r.

 

LATA ZABORÓW

W czasie zaborów przynależność administracyjno-terytorialna Łęczycy i jej okolic przechodziła wiele zmian. Po II rozbiorze Polski znalazły się one pod panowaniem Prus i weszły w skład utworzonej przez nich prowincji zwanej Prusami Południowymi. Po wkroczeniu J. H. Dąbrowskiego na obszar II i I zaboru przystąpiono do przepędzania Prusaków. W Łęczyckiem oddziały powstańcze, pod dowództwem posła tej ziemi, T. Byszewskiego, niepokoiły garnizony i placówki wroga, a po wywabieniu załogi Łęczycy w pole rozgromiły ją pod Błoniem. Następnie Łęczyckie weszło w skład Księstwa Warszawskiego, a po klęsce Napoleona znalazło się w Królestwie Polskim.
W czasie powstania listopadowego Łęczyca była siedzibą powstańczych władz obwodowych i punktem zaopatrzenia armii. Mieszkańcy miasta i okolic wzięli czynny udział w powstaniu.
W 1836 r. utworzono w Topoli Królewskiej pierwszą szkołę gminną, w której nauczano siedemdziesięcioro dzieci, a nauka trwała od Wszystkich Świętych do Wielkanocy. W początkach XX wieku naukę w tej szkole pobierał znany lekarz - Władysław Czapliński, urodzony w Topoli.
W 1845 r. wzniesiono w Topoli Królewskiej kościół cmentarny p.w. św. Rocha, którego fundatorami była rodzina Chrzanowskich z Zawady. Kościół jest orientowany, z drewna, konstrukcji zrębowej, jednonawowy z dobudowaną od wschodu zakrystią. Dwuspadowy dach jest kryty gontem. W świątyni znajduje się barokowy ołtarz, krucyfiks z XVIII w. Nad nawą jest sygnaturka pokryta blaszanym hełmem. Kościół św. Rocha został wpisany do rejestru zabytków.
W połowie XIX w. we wsi Błonie powstał dwór i zabudowania folwarczne, będące własnością rodziny Orsettich. Dwór jest obiektem murowanym, na planie prostokąta, z gankiem od strony podjazu, kryty dachem naczółkowym.



Znajduje się w sąsiedztwie zabudowań folwarcznych. Zachowany budynek folwarczny wzniesiono na planie prostokąta z gankiem wspartym na dwóch kolumnach od podjazdu i tarasem od tyłu. Wnętrze dwutraktowe z sienią na osi. Dach naczółkowy. Budynek jest murowany, parterowy z mieszkalnym poddaszem. Zabudowania gospodarcze i mieszkalne tworzą zwarty zespół folwarczny. Dwór otacza park urządzony w 1923 r. Wpisano je do rejestru zabytków, natomiast zespół folwarczny do ewidencji zabytków województwa łódzkiego
Rok 1861 upłynął pod znakiem manifestacji, a w 1862 r. Łęczyca stałą się centrum organizacyjnym ruchu spiskowego w powiecie. Warto w tym miejscu wspomnieć dr Józefa Dworzaczka, którego „czerwoni” mianowali łęczyckim naczelnikiem cywilnym. Kiedy policja przeprowadzała w jego mieszkaniu rewizję pod zarzutem rozpowszechniania wśród ludności nielegalnych wydawnictw powstańczych, ostrzeżony schronił się u swojego brata – Ferdynanda w Topoli Królewskiej. Był on lekarzem, ojcem filozofii medycyny w Polsce, zmarł w 1877 r. w Topoli Królewskiej, uczestniczył w powstaniu listopadowym. Z domu brata Józef Dworzaczek nadal kierował tajną organizacją. W czasie powstania styczniowego Dworzaczek został dowódcą oddziału powstańczego w okręgu łódzkim. Niestety, po klęsce pod Dobrą k. Strykowa dostał się do niewoli i skazano go na dwanaście lat ciężkich robót w kopalniach syberyjskich, gdzie zmarł. Mieszkańcy miasta i okolic wzięli czynny udział w walkach powstańczych. Po klęsce Polaków pod Dalikowem, w dniu 10 września 1863 r., wieś Wichrów była punktem przerzutowym ocalałych z pogromu powstańców do wsi Błonie, a następnie do Gostynina i na Kujawy. W 1864 r. car Aleksander II wydał ukaz kasujący dobra kościelne i zakonne oraz uwłaszczył chłopów, którzy otrzymali po ok. 10 ha ziemi ornej, 0,5 ha łąk i po 4 ha torfowisk. W ten sposób car Rosji, a zarazem władca Królestwa Polskiego, chciał zniechęcić polskich chłopów do udziału w powstaniu.
Do ważnych postaci związanych z powstaniem w Łęczyckiem należy zaliczyć Włodzimierza Dybka, który pełnił funkcję ministra spraw wewnętrznych w Rządzie Narodowym Romualda Traugutta. Po powrocie z zesłania w Rosji dr Dybek osiadł na stałe w Topoli Królewskiej. Na tutejszym cmentarzu, pod ścianą kościółka z 1845 r. znajduje się jego nagrobek.



W XIX w. powstał dwór w Kozubach. Był murowany, parterowy, z mieszkalnym poddaszem w stylu klasycystycznym. Posiadał dach czterospadowy z wystawką, gontowy. Mieszkał tu i zmarł w 1910 r. uczony, prof. Polskiej Akademii Umiejętności, Józef Grajnert – autor artykułu „Notatki o wsi Topoli, położonej w powiecie Łęczyckim, guberni Kaliskiej” z 1903 r.
Po upadku powstania styczniowego władze Cesarstwa Rosyjskiego przystąpiły do reformy administracji w Królestwie Polskim. Łęczyckie znalazło się wówczas w guberni kaliskiej, powiecie łęczyckim. Przeprowadzono też nowy podział na gminy wiejskie. To właśnie wtedy powołano m. in. gminę Topola Królewska, w skład której wchodził największy obszar współczesnej gminy Łęczyca. Według danych z około 1890 roku w skład gminy Topola wchodziły miejscowości (ówczesna pisownia): Bachorza, Bazylia, Belszyna, Błonie, Chrząstówek, Dąbie, Dobrogosty, Garbalin, Gawronki alias Gawrony, Gołocice, Goszczynno A, Goszczynno B, Jabłonna, Kozuby Średnie, Kozuby- Żarnowizna, Łęki (prywatna i rządowa), Mikołajów, Prądzew alias Luberadz, Piekacze, Pruszki-Szarowizna, Pruszki - Pierdatki, Romartów, Siedlec prywatny i proboszczowski, Siedlew, Siąszyce, Siąszyce-Sybirka, Skrzynki, Topola prywatna i rządowa, Topola Królewska prywatna i rządowa, Topola- Proboszczowska, Topola Szlachecka, Upale i Zawada. Siedziba władz gminnych również znajdowała się w Topoli Królewskiej.
Dwór w Siedlcu wzniesiono w 1880 r. dla Łukasza Boettichera, ówczesnego właściciela majątku. Jest to obiekt w stylu eklektycznym. Przylegają do niego zabudowania gospodarcze, z których najstarszy jest spichlerz. Do czasu wybudowania właściwego dworu pełnił on jego funkcję. Dwór otoczony jest parkiem w stylu angielskim. Dwór w Siedlcu (wraz z parkiem) został wpisany do rejestru zabytków województwa łódzkiego.
Prawdopodobnie w 1905 r. powstała szkoła w Wilczkowicach. Lekcje odbywały się m.in. w wynajętych pomieszczeniach.
W 1907 r. otworzono w Topoli Królewskiej bibliotekę i rozpoczęto ogłaszanie odczytów na tematy rolnicze, a w 1910 r. powstała tam Ochotnicza Straż Pożarna. Przed I wojną św. rozparcelowano wszystkie folwarki w Topoli Królewskiej i Topoli Szlacheckiej. Cała ziemia znalazła się w rękach chłopów.
W początkach XX w. wybudowano dwór w Prądzewie. Jest to budynek drewniany na podmurówce, parterowy, konstrukcji szkieletowej, kryty dachem dwuspadowym, z gankiem. Dwór w Prądzewie został wpisany do rejestru zabytków województwa łódzkiego.




I WOJNA ŚWIATOWA


Wydarzenia I wojny światowej nie ominęły również Łęczycy i okolic. Chłopi niechętnie walczyli w armii zaborcy. We wsi Wichrów żaden z poborowych nie został zmobilizowany do rosyjskiego wojska, gdyż wszyscy chłopi wykupili się od służby (obowiązywała taksa sześciuset rubli w złocie) lub zostali zwolnieni wskutek obcięcia sobie wskazujących palców prawych rąk. Walki w tych okolicach były częścią tzw. Bitwy Łódzkiej – jednej z największych operacji bojowych tej wojny. W październiku 1914 r. drugi batalion 1 pp Legionów wraz z 7 dywizją kawalerii został przegrupowany pod Łęczycą. Utworzono trzy ugrupowania obronne w Wilczkowicach, Topoli i Tumie. Między Topolą i Tumem ulokowano V kompanię austriackiego batalionu strzelców . Do poważnych starć doszło 27 października między Nędzerzewem i Kucharami oraz pod Siedlcem i Gawronami. W tym samym dniu legioniści walczyli z Kozakami i Czerkiesami pod Garbalinem i Gawronami. Następnego dnia doszło do szturmu Rosjan na Łęczycę od strony torfowisk błońskich. W czasie tych walk artyleria niemiecka spowodowała duże zniszczenia. Uszkodzono kościół w Topoli Królewskiej. Paliły się Błonie i Topola. Żołnierze niemieccy strzelali do mieszkańców ratujących dobytek. Ostatecznie Łęczyca dostała się w ręce niemieckie. Przez Wichrów wycofywał się z Łęczycy w kierunku Gostkowa II batalion 1 pp Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego. 16 XI 1914 r. na polach Wichrowa i Wilczkowic rozegrała się bitwa wojsk rosyjskich z niemieckimi , zakończona przegraną Rosjan. W wielkiej zbiorowej mogile w Wichrowie spoczęło kilkaset poległych Rosjan, a wśród nich Polaków, żołnierzy rosyjskich. Dziś znajduje się w tym miejscu krzyż, pod którym na płycie widnieje napis:
„Miejsce wiecznego spoczynku żołnierzy Armii Rosyjskiej poległych w latach 1914 – 1915 w czasie pierwszej wojny światowej. Uszanujmy to miejsce pamiętając o tysiącach Polaków, którzy wcieleni do Armii Zaborców ginęli dla obcej sprawy na frontach pierwszej wojny światowej 1914 – 1915.”
W Wichrowie istnieje również pomnik ku ich czci z napisem o podobnej treści.



Po zajęciu Łęczycy i okolic Niemcy narzucili swoje rządy. Niemiecki naczelnik powiatu łęczyckiego w 1915 r. ukarał pięćdziesięciu chłopów z Wilczkowic grzywną po pięćdziesiąt marek za to, że „wzdragali się zapłacić podatki gminne i skarbowe”. Również w 1915 r. władze niemieckie skazały właściciela ziemskiego z Łęki na cztery miesiące twierdzy za nieokreślone przestępstwo wobec wojska niemieckiego.
W 1915 r. Niemcy zbudowali kolejkę wąskotorową na trasie Krośniewice – Ozorków.
U schyłku I wojny światowej wzmogły się nadzieje Polaków na odzyskanie niepodległości. Po otrzymaniu w południe 11 listopada 1918 r. wiadomości o wydarzeniach w Warszawie przystąpiono do rozbrajania Niemców. Wieczorem Łęczyca była wolna. Jednakże spokój mieszkańców został zmącony tej samej nocy, kiedy przez miasto przejeżdżał pociąg konwojowany przez żołnierzy niemieckich. Ogłoszono alarm. Na pomoc walczącemu miastu przybyli konno z podmiejskich wsi chłopi uzbrojeni w kosy, cepy, widły i inne narzędzia. Chłopskim oddziałem kawalerii dowodzili S. Młodzianowski, dziedzic z Siedlca oraz piekarz J. Barański z Topoli Królewskiej. Nie zachodziła jednak potrzeba użycia oddziału do walki, której losy już wcześniej rozstrzygnęła Straż Bezpieczeństwa Publicznego.
W latach 1913 – 1916 trwała budowa nowego kościoła parafialnego w Błoniu. Stanął na miejscu sześciusetletniego kościoła, który spłonął w 1913r. Wybudowano go wg projektu arch. Józefa Piusa Dziekońskiego w stylu neobarokowym na planie krzyża. Kościół jest murowany, orientowany, jednonawowy. Sklepienie w nawie i prezbiterium gwiaździste, podobnie jak w absydach transeptu; nad kruchtą i chórem kolebkowe. Nad świątynią dominuje wieża zbudowana w zachodniej części kościoła. Kościół był konsekrowany w 1923 r. p.w. Najświętszego Serca Jezusowego. W świątyni na uwagę zasługują: ornat haftowany z XVII w., monstrancja rokokowa z poł. XVIII w., cztery cynowe barokowe lichtarze.

 
DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE

W 1919 r. w Polsce wprowadzono nowy podział administracyjno – terytorialny. Wsie obecnej gminy Łęczyca weszły w skład woj. łódzkiego, powiatu łęczyckiego. Na uwagę zasługuje fakt, iż wśród 15 gmin wiejskich ponownie znalazła się gmina w Topoli Królewskiej. Według spisu powszechnego z 1921 roku w skład gminy Topola wchodziły miejscowości: Błonie folwark, Błonie wieś, Błonie Poduchowne kolonia, Chrząstówek wieś, Dąbie wieś, Dobrogosty kolonia, Dobrogosty wieś, Garbalin folwark, Garbalin wieś, Gawronki wieś, Gawrony folwark, Gołocice folwark, Gołocice wieś, Goszczynno folwark, Goszczynno wieś, Jabłonna kolonia, Kozuby – Dobrogosty folwark, Kozuby Średnie folwark, Kozuby Średnie wieś, Kozuby- Żarnowizna kolonia, Łęka kolonia, Łęka wieś, Mikołajew wieś, Piekacie kolonia, Piekacie wieś, Prądzew folwark, Prądzew kolonia, Pruszki kolonia, Siedlec folwark, Siedlec wieś, Siedlec Bazylia folwark, Siedlec Bazylia kolonia, Siedlew Karsy folwark, Siedlew Karsy wieś, Siemszyce folwark, Siemszyce wieś, Skrzynki wieś, Szarowizna kolonia, Topola Królewska kolonia, Topola Królewska wieś, Topola Szlachecka kolonia, Topola Szlachecka wieś, Upale folwark, Upale wieś, Zawada kolonia, Zawada wieś. Gmina liczyła 694 domy, 14 innych budynków mieszkalnych, 6364 mieszkańców. W gminie żyli wyznawcy różnych religii: 6220 osób podało wiarę katolicką, 100 ewangelików, 41 wyznania mojżeszowego i 3 prawosławnych. Pod względem narodowości 6267 osób podało narodowość polską, 63 niemiecką, 33 żydowską i 1 białoruską. Pozostałe miejscowości obecnej gminy Łęczyca należały do dwóch innych gmin. W gminie Tkaczew były to: Borki kolonia, Borów wieś, Bronno wieś, Janków folwark, Janków wieś, Korkosy kolonia, Krzepocin folwark, Krzepocin wieś, Leszcze wieś, Leźnica Mała wieś, Lubień wieś, Mniszki folwark, Mniszki wieś, Topola Kątowa wieś, Wąkczew kolonia, Wąkczew wieś, Wichrów folwark, Wichrów wieś, Zduny folwark, Zduny kolonia i Zduny wieś. Natomiast w gminie Leśmierz funkcjonowały: Borki folwark, Borki wieś, Dzierzbiętów kolonia, Dzierzbiętów Duży wieś, Dzierzbiętów Mały wieś. Z końcem 1954 roku gminy zakończyły działalność.
Z początkiem XX w. rolnicy Topoli Królewskiej założyli Kółko Rolnicze pod nazwą „Dzwon Topolski", które zajęło się upowszechnianiem nowoczesnych metod gospodarowania, organizowaniem sklepów spożywczych, kas kredytowych i straży pożarnych. W 1910 r. z inicjatywy Kółka założono Ochotniczą Straż Pożarną. W 1911 r. powstało Towarzystwo Pożyczkowo-Oszczędnościowe, a w 1912 r. Spółdzielnia Mleczarska. W 1913 r. powołano Stowarzyszenie Spożywcze „Królewianka". W okresie międzywojennym w Topoli Królewskiej rozwijało się życie kulturalne, działały organizacje młodzieżowe i zespoły artystyczne.
Początki szkoły podstawowej w Leźnicy Małej sięgają dwudziestolecia międzywojennego, kiedy w 1920 roku został oddany do użytku Dom Ludowy w Leźnicy Małej, wybudowany z własnych środków przez p. Betykera - właściciela folwarku w Pełczyskach. W tym to budynku przeznaczono cztery sale na izby lekcyjne.
W latach 1922 – 1930 zbudowano w Siedlcu nowy (obecny) kościół wg projektu prof. arch. Zdzisława Mączeńskiego. W odróżnieniu od dwóch wcześniejszych jest on murowany, trójnawowy, nieorientowany, w układzie bazylikowym, w stylu neobaroku. Do prezbiterium przylegają symetrycznie dwie kaplice. Nad kościołem dominuje od południa wieża na planie kwadratu. Konsekrowano go w 1928 r. W świątyni na uwagę zasługują m. in.: ołtarz główny późnobarokowy, Matka Boska z Dzieciątkiem w sukience rokokowej z XVIII w., kropielnica z XV w., krucyfiks z XVII w., ornaty haftowane z XVIII i XIX w., obrazy: św. Walentego, św. Franciszka, św. Marcina i Zmartwychwstania.



W 1923 r. powstał w Błoniu - Topoli Rolniczy Zakład Doświadczalny, założony z inicjatywy Okręgowego Towarzystwa Rolniczego, Sejmiku Powiatowego w Łęczycy, Związku Ziemian i in. Działalność zakładu skupiała się w trzech działach doświadczeń: polowym, torfowym i oświatowo-rolniczym. Zakład działał do 1939 r., a następnie od 1945 r. Prowadzona jest tu działalność doświadczalno-wdrożeniowa oraz produkcyjna.
Budynek pierwszej szkoły w Topoli Królewskiej oddany do użytku w 1837 roku okazał się zbyt mały. Dla tych celów potrzebny był bardziej funkcjonalny i większy budynek szkolny. Dzięki ofiarności lokalnego społeczeństwa, z inicjatywy kierownika szkoły pana Jana Januszewskiego i wójta gminy pana Andrzeja Góry, został zbudowany i oddany 31 października 1937 r. do użytku nowy, znacznie większy budynek szkoły, który po modernizacji w 1994 i 1997 służy dzieciom po dzień dzisiejszy.
Latem 1939 r. wybudowano nowy budynek szkoły podstawowej w Wilczkowicach. Jednak we wrześniu tego roku dzieci nie rozpoczęły nauki w nowej szkole.
 
II WOJNA ŚWIATOWA

Po I wojnie światowej, po krótkim, bo zaledwie dwudziestoletnim okresie pokoju, Polska stała się znów obiektem agresji niemieckiej, a Ziemia Łęczycka – miejscem największych walk w wojnie obronnej 1939 r. Dla Łęczycy II wojna światowa rozpoczęła się rankiem 1 września 1939 r. Już ok. godz. szóstej rano niemiecki samolot zaatakował bombami, między stacjami Gawrony i Łęczycą, pociąg z Gdyni do Łodzi wiozący rodziny wojskowe z Pomorza. W następnych dniach miasto było bombardowane przez niemieckie bombowce. Mimo to w Łęczycy i jej okolicach, trwała akcja mobilizacyjna. Szóstego września rozpoczęła się ewakuacja władz państwowych na wschód, Łęczycę opuściły oddziały wartownicze, samoobrony i policja państwowa. Minerzy wysadzili w powietrze wiadukt kolejowy w mieście i wycofali się do Topoli Królewskiej. Łęczyca i jej okolice znalazły się w centrum walk, nazwanych później I Fazą Bitwy nad Bzurą. Jako pierwszy wjechał do Łęczycy dywizjon pancerny mjr K. Żółkiewicza, a za nim pojawili się kolarze. Porucznik Z. Barański wysłał na rozpoznanie trzy podjazdy kolarzy z samochodami pancernymi. Podjazd skierowany w kierunku Poddębic spotkał się z nieprzyjacielem w Jankowie. Nastąpiła krótka potyczka, w wyniku której został spalony samochód pancerny, a jego dowódca ppor. Gerżabek poniósł śmierć jako pierwszy żołnierz polski w obronie Łęczycy przed Niemcami. Ustalono, że należy utrzymać miasto jak najdłużej, a następnie wycofać się do Topoli Królewskiej i tam bronić się aż do nadejścia piechoty wielkopolskiej. Niemcy weszli do miasta 7 września wypierając oddziały rozpoznawcze armii „Poznań”. Nocą oświetlali rakietami błota miedzy Łęczycą a Topolą Królewską i ostrzeliwali je ogniem armatnim. Niemalże natychmiast wróg podjął akcje represyjne w stosunku do mieszkańców. Spośród dwudziestu dwóch cywilów rozstrzelanych pod pozorem pomagania oddziałom polskim, dwóch rozstrzelano w Leszczach. W Jankowie stoi pamiątkowy głaz z tablicą. Obelisk został ufundowany przez mieszkańców gminy Łęczyca - poświęcony jest pamięci dwunastu mieszkańców wsi Janków i okolic zamordowanych przez Wehrmacht we wrześniu 1939 r. Na tablicy wyryto nazwiska zamordowanych, niestety są one dzisiaj nieczytelne.
W dniach 8 – 9 września przez Łęczycę i okolice przechodziły oddziały niemieckiej 30 DP, kierując się na wschód. Nie zaatakowali jednak linii Bzury, już od strony północnej obsadzonej przez jednostki armii „Poznań”. Polacy rozpoczęli „zwrot zaczepny” 9 września, zaskakując całkowicie nieprzyjaciela. Bazą wypadową do uderzenia była Topola Królewska i wsie sąsiednie. Polacy mogli zaatakować Niemców przez Pradolinę Warszawsko – Berlińską, zazwyczaj mocno bagnistą, przeciętą rzeką Bzurą, która w tym suchym 1939 r. była płytka i stosunkowo łatwa do sforsowania, oraz licznymi kanałami, rowami i dołami z wodą po wykopywanym torfie. Na tym odcinku znajdowała się jedna, wybrukowana kocimi łbami droga przez groblę. Tuż obok niej był tor kolejki wąskotorowej, zaś 1 km na zachód tor kolei szerokotorowej. Tylko tymi dwoma szlakami mógł iść atak wojsk wielkopolskich na Łęczycę. Taki stan rzeczy okazał się wielce niekorzystny dla Polaków. Tymczasem 6 kompania ppor. M. Marciniaka obsadziła Chrząstówek, a 5 kompania por. E. Rosta Kozuby. O świcie 9 września gen. F. Alter, który stanął na kwaterze w Siedlcu, rozkazał płk. S. Dworzakowi przeprowadzenie drugiego natarcia rozpoznawczego na miasto. Teren między Topolą Królewską a Łęczycą znalazł się pod silnym, stałym ogniem nieprzyjaciela, została zniszczona sieć łączności telefonicznej. Kompanie, które już podchodziły pod miasto, musiały znów się wycofać, pozostawiając wielu poległych i rannych. Stracono jedną piątą stanu osobowego. W tym czasie 5 kompania por. E. Rosta weszła bez walki do Kwiatkówka, a jedną drużynę wysłano do Tumu. Jednak po uderzeniu dwóch kompanii I batalionu 46 pp niemieckiego, Polacy wycofali się z powrotem do Kozub. Następnie bitwa przeniosła się na obszar Łęczycy, która płonęła. Dziesiątego września miasto było wolne. Niestety, po ostrzale artyleryjskim i bombardowaniu z powietrza Niemcy 13 września znów weszli do Łęczycy.
Pole Bitwy nad Bzurą upamiętniają nie tylko mogiły żołnierskie, ale również pomniki chwały żołnierza polskiego. Jeden z nich znajduje się na cmentarzu rzymsko – katolickim w Topoli Królewskiej, gdzie na byłej mogile zbiorowej stoi kamienny obelisk z Białym Orłem i napisem „Cześć nieznanym żołnierzom, którzy polegli w obronie Ojczyzny w 1939 r.”.



W centrum tego cmentarza jest jeszcze jeden pomnik – Pomnik Chwały Żołnierskiej z napisem: „Poległym na chwałę, potomnym ku pamięci”.



W czasie niemieckiej okupacji Łęczyca znalazła się w Okręgu Wojskowym Łódź w obwodzie łódzkim. W listopadzie wcielono miasto i jego okolice do Kraju Warty, okręgu Poznań. W mieście Niemcy usytuowali siedzibę posterunku powiatowego. Była to najsilniejsza policja porządkowa, mająca liczne posterunki rozsiane gęsto po wsiach, np. w Siedlcu i Topoli Królewskiej. Wschodnioniemieckie Towarzystwo Zagospodarowania Wsi z o.o., Filia w Łęczycy przejmowało majątki, zakłady i przedsiębiorstwa przemysłu rolnego, np. w Gawronach. Niemiecki Urząd Pracy przymusowo rekrutował polską siłę roboczą do pracy w III Rzeszy i państw przez nią okupowanych, w wyniku czego kilkuset mieszkańców miasta i okolicznych wsi wywieziono na roboty przymusowe do Niemiec, Austrii i Francji. W ramach eksterminacji inteligencji i polskich warstw przywódczych aresztowano wielu mieszkańców Łęczycy i okolic. Wśród nich byli księża, wywożeni do obozów koncentracyjnych w Dachau i Gusen: proboszcz parafii Siedlec – ks. Józef Binkowski i ks. Juliusz Aksman, prob. par. Topola Królewska – ks. Artur Stanisław Smoniewski, prob. par. Leźnica Mała – ks. Bolesław Ślusarski, proboszcz parafii Błonie – ks. Mieczysław Rzadkowski oraz ks. prałat Ferdynand Jacobi. Niemcy aresztowali i wywieźli do obozów pracy również wielu nauczycieli. Taki los spotkał m.in. kierownika szkoły w Wilczkowicach Franciszka Woźniaka. Po pierwszym aresztowaniu w początkach 1940 roku został aresztowany ponownie i wywieziony do obozu w Mauthausen-Gusen, gdzie zginął zamordowany w 1941 roku.
Na terenie dzisiejszej gminy Łęczyca zamknięto wszystkie kościoły, a jedynym kościołem parafialnym na powiat wyznaczono modrzewiowy kościółek św. Mikołaja w Tumie. Łęczycanie byli też ofiarami zbrodni stalinowskich. Dotychczas udało się zidentyfikować dziesięciu mieszkańców Łęczyckiego – ofiar „zbrodni katyńskiej” zamordowanych w kwietniu i maju 1940 r. na obszarze ZSRR. Byli to jeńcy z obozów w Kozielsku i Ostaszkowie zamordowani w Katyniu, m.in. A. Czapliński ur. w Topoli Królewskiej, W. Kawecki ur. w Krzepocinie.
Podczas wojny wiele budynków szkół zamieniano na szpitale. Również i budynek szkolny w Wilczkowicach podzielił taki los. Założono dodatkowe belki, wzmocniono sufit poprzez oparcie krokwi o mury kominowe, usunięto dwie ściany działowe i urządzono salę przez całą długość budynku. Kancelarię zamieniono na gabinet lekarski i połączono go z salą przez wybicie drzwi do sali. W szczycie od wschodu urządzono małe okienko z obserwacją na Łęczycę. Natomiast szkoła w Topoli Królewskiej została przez okupanta przeznaczona na szkołę dla dzieci niemieckich przesiedleńców, dla młodzieży z Hitler Jugend oraz na urząd gminy.
W czasie II wojny światowej ludność Łęczyckiego włączyła się w ogólnonarodowy nurt walki z hitlerowskim okupantem. Do 1944 r. działał łęczycki obwód AK, próbowała również funkcjonować lewica.
Miasto zostało wyzwolone przez Armię Czerwoną w nocy z 17 na 18 stycznia 1945 r.
We wsi Mikołajew znajduje się na sztucznie usypanej, niewysokiej ziemnej platformie stary i bardzo zarośnięty cmentarz ewangelicki. Można na nim znaleźć kilka obmurowanych ziemnych grobów i fragmenty innych obiektów np. podstawy pod pomniki. Płyty mają inskrypcje w języku niemieckim.
 
OD OKRESU POWOJENNEGO DO 1981r.

Po wojnie przystąpiono do tworzenia polskiej administracji państwowej. Utworzono również Komendę Powiatową Milicji Obywatelskiej dla powiatu łęczyckiego, której podlegały posterunki w terenie. Jeden z nich był usytuowany w Topoli Królewskiej. Ważnym wydarzeniem dla wielu chłopów i robotników rolnych z Łęczyckiego było otrzymanie ziemi w ramach przeprowadzanej przez władze reformy rolnej. Uroczyste wręczanie aktów nadania ziemi odbyło się na zamku łęczyckim 25 marca 1945 r.
Po wojnie nastąpiła również odbudowa życia kulturalnego. Ważną rolę dla rozwoju czytelnictwa w okolicach Łęczycy stanowiły biblioteki. Powiatowa Biblioteka Publiczna, mieszcząca się w tym mieście, już w 1946 r. zorganizowała siedem punktów bibliotecznych, w tym w Siedlcu. Następnego roku powstała Gminna Biblioteka Publiczna w Topoli Królewskiej oraz 13 punktów, które w większości mieściły się w szkołach i były prowadzone przez nauczycieli.
W 1960 r. podjęto budowę kopalni Łęczyca – 3 w Topoli Królewskiej, jednak z powodu stopniowego ograniczania krajowego wydobycia rud żelaza prace te wstrzymano w 1963 r. i wkrótce przystąpiono do likwidacji tej kopalni.
Znaczącą rolę w zaopatrzeniu mieszkańców Łęczycy w produkty nabiałowe pełniła Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska (OSM) w Topoli Królewskiej, założona w 1912 r. W czasie okupacji pracowała bez przerwy i została zelektryfikowana. Po II wojnie św. rozwijała się pomyślnie. W latach 1948 – 1958 wybudowano suszarnię kazeiny, twarożkarnię, kotłownię i zorganizowano 13 punktów skupu (zlewni) w okolicznych wsiach. W początku lat 80. OSM miała ok. 1800 członków, zatrudniała siedemdziesięciu pracowników.
Ważnym wydarzeniem w Łęczyckim były obchody Millenium, czyli tysiąclecia chrztu Polski. Uroczystości religijne rozpoczęto w Gnieźnie w 1966 r., a zakończono w Tumie 11 czerwca 1967 r. Wielotysięczne rzesze wiernych wzięły udział w sumie pontyfikacyjnej. Ogromna część społeczeństwa łęczyckiego zamanifestowała przywiązanie do tradycji chrześcijańskiej, pomimo poczynań władz komunistycznych, zmierzających do zagłuszenia chrześcijańskich treści uroczystości religijnych. Mszę odprawił metropolita krakowski, kardynał Karol Wojtyła, a homilię wygłosił ks. kardynał Stefan Wyszyński, prymas Polski.
W przekazanych przez ŁZG w 1968 r. i adoptowanych obiektach przemysłowych po kopalni Łęczyca – 3 w Topoli Królewskiej przedsiębiorstwo „Aparel” z Łodzi uruchomiło Zakład Aparatury Elektrycznej Z-4. W następnym roku rozpoczął on produkcję detali do wyrobów finalnych, prowadząc jednocześnie intensywną rozbudowę. W 1980 r. w zakładzie pracowało 626 pracowników. W następnych latach wybudowano trzy nowocześnie wyposażone hale produkcyjne o łącznej powierzchni 8000 m². Ulokowano w nich wydziały: mechaniczny, gospodarki narzędziowej i obróbki powierzchniowej. Wybudowano również oczyszczalnię ścieków i budynek montaży.
We wrześniu 1970 r. został oddany do użytku obecny budynek szkoły podstawowej w Błoniu. Wcześniej zajęcia odbywały się tylko w dwóch izbach lekcyjnych oraz mieszkaniach prywatnych. Dziś szkoła w Błoniu jest publiczną szkołą podstawową. Do jej obwodu należą miejscowości: Błonie, Kolonia Łęka, Łęka, Mikołajew, Siemszyce, Zawada.
Bardzo trudne warunki pracy szkoły w Leźnicy Małej mobilizowały nauczycieli, rodziców, radnych i organizacje społeczne do czynienia starań odnośnie budowy nowej szkoły. Nowa Szkoła Podstawowa w Leźnicy Małej została oddana do użytku w październiku 1974 r.
Na obszarze obecnej gminy Łęczyca pojawił się samorzutnie Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”. Powołano też do życia komisje zakładowe, m.in. w „Ema – Elester” w Topoli Królewskiej. W 1981 r. związek liczył ok. 5000 członków. Wprowadzony nocą z 12 na 13 grudnia 1981 roku stan wojenny przerwał legalną działalność NSZZ „Solidarność”.
 

Opracowała: Anna Lickowska, na podstawie powyższej literatury oraz pracy projektowej uczennicy
Joanny Kruszyniak z Gimnazjum im. Czesława Miłosza w Topoli Królewskiej.
Zdjęcia: Anna Kowalska
Pliki do pobrania:
Nieodpłatna pomoc prawna
Oświata
GOPS Łęczyca
Zrealizowane inwestycje
Sport i kultura
RPO ŁÓDŹ
InforLex.pl
Geoportal Województwa Łódzkiego